↓↓لینک دانلود و خرید پایین توضیحات ↓↓

فرمت فایل: word

(قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحات:21

قسمتی از متن فایل دانلودی:

معماري ايران از سلجوقيان تا پايان عصر تيموريان

سلجوقيان ترکان غز بودند که براي تصرف زمينهاي حاصلخيز از ماوراء النهر به کشور ايران آمدند و بزودي با فتوحات خود توانستند علاوه بر ايران آسياي صغير را نيز به تصرف در آورند. بدين ترتيب در آغاز قرن پنجم سلسله ي ترکان سلجوقي تأسيس شد. بعد از حکومت طغرل نوبت به حکمراني آلب ارسلان رسيد. بعد از مدتي حکومت به دست ملکشاه سلجوقي افتاد و سرانجام در دوره ي حکومت سلطان سنجر سلجوقي حکومت اين سلسله روبه ضعف نهاد و بعد از مدتي به دست سلسله ي ديگري به نام خوارزمشاهيان منقرض شد.
از وقايع مهم سياسي اين دوره، قيام فراگير اسماعيليان بود که حدود دويست سال، تقريباً بيشتر قلمرو جهان اسلام و آسيا را فراگرفت. رئيس اين فرقه حسن صباح، ضمن جمع آوري تعداد زيادي از طرفداران خود گذرگاههاي صعب العبور را به عنوان پايگاهي براي توسعه ي قدرت و قيام خود انتخاب کرد. مراکز سياسي اين فرقه بيشتر در کوههاي البرز از قزوين تا دامغان گسترده بود. مرکز حکومتي آنان به نام آشيان عقاب يا قلعه الموت معروف است. اسماعيليان معتقد بودند که اسماعيل پسر جعفربن محمد (ع) از احفاد حسين بن علي (ع) همان مهدي موعود است. گرچه اسماعيليان در بيشتر کشورهاي اسلامي حتي سوريه و مصر پيروان بسيار داشتند، ولي سرانجام به دست هلاکوخان مغول از بين رفتند.

از نظر توسعه ي هنرها بويژه معماري، عهد سلجوقيان يکي از دوره هاي درخشان هنري است. همچنين عده اي از محققان براين عقيده اند که در اين دوره صنايع گوناگون به شيوه ي گذشته ادامه و گسترش يافت. معماري عهد سلجوقيان از استحکام و زيبايي خاصي برخوردار است. گرچه حدود يک هزار سال از آن دوره مي گذرد ولي بناهاي باقيمانده از آن دوران نشان دهنده ي مهارت و استادي هنرمندان و استادکاران و آگاهي آنان از شيوه هاي مختلف معماري است. شکوفايي هنرها در اين دوره همچنين مديون آرامش و ثبات سياسي قلمرو سلجوقيان است که در آن هنرمندان توانستند آثار متعددي به وجود آورند. همچنين وجود وزيري دانشمند چون خواجه نظام الملک در دستگاه حکومتي سلجوقيان، باعث رونق صنايع و فنون شد. وي مدارس زيادي در شهرهاي بغداد، نيشابور، مرو، ري و جرجان تأسيس کرد تقريباً از همين زمان بود که مدارس از مساجد جدا مي شدند. مدارسي که در زمان صدارت خواجه نظام الملک به وجود آمد اغلب چهار ايواني است. دوره ي سلجوقيان از نظر ادبي نيز اهميت خاصي دارد؛ شاعران بزرگي چون ناصرخسرو، خيام و خاقاني به اين دوره تعلق دارند.
حکومت سلجوقيان جاي خود را به حکومت خوارزمشاهيان داد. خوارزمشاهيان در آغاز قرن ششم هجري به ايران آمدند و ممالک خراسان و کرمان و ايالت جبال را تصرف کردند. از حکمرانان اين سلسله سلطان محمد خوارزمشاه است که تصميم به فتح بغداد و انقراض حکومت خلفا گرفت ولي حملات بي امان مغول نه تنها مهلت اجراي اين نقشه را به او نداد بلکه در مدت کوتاهي به حکومت آنان پايان داد.

با گذشت 600 سال از آغاز اسلام تا پايان عصر سلجوقيان، تحولات مهمي در جهان اسلام رخ داد. کشور ايران نيز در اين فاصله يعني تا آغاز قرن هفتم هجري از نظر سياسي، اقتصادي و مذهبي دستخوش تحولات و دگرگونيهايي شد که بي شک در گسترش هنرها بويژه معماري تأثير بسزا داشت.

در اين ادوار، بويژه در عهد سلجوقيان و خوارزمشاهيان، معماري اعتبار خاصي داشت. نقشه ي بناها اغلب چهار ايواني و تزيينات مهم آنان آجرکاري و گچبري بود. همچنين ايجاد بناهاي گوناگون مانند مساجد، مدارس، آرامگاهها و کاروانسراها توسعه پيدا کرد.

براي آنکه دانشجويان با وضعيت معماري از آغاز تا پايان عصر خوارزمشاهيان بيشتر آشنا شوند در صفحات بعد نمونه هايي از معماري صدر اسلام تا عصر خوارزمشاهيان معرفي خواهد شد؛ بناهايي با کاربردهاي گوناگون چون مدارس، مساجد، مقبره ها، کاروانسراها، پلها و مجموعه هاي مذهبي.

ذکر اين نکته ضروري است که بسياري از محققان ويژگيهاي معماري دوره ي خوارزمشاهيان را ادامه عصر سلجوقي دانسته، اختصاصات هنري اين دوره را با عصر سلجوقي و گاهي هم با دوره ي ايلخاني همانند مي دانند.
بررسي سالهاي اخير نشان داده است که دوره ي خوارزمشاهي از نظر هنرهايي مانند فلزکاري، سفالگري، کاشيکاري و گچبري و ويژگيهاي معماري، سبک جداگانه اي داشته که با ويژگيهاي عصر سلجوقي و ايلخاني متفاوت بوده است.

در اوايل قرن هفتم هجري (سال 617 هجري) به علت اشتباهات سياسي حکمرانان خوارزمشاهي سپاهيان چنگيز خان مغول به سرزمين ايران هجوم آوردند. مغولان پس از فتح سمرقند و بخارا به خوارزم و خراسان و ديگر بلاد آباد و پرجمعيت روي آورده و شهرهاي معروفي چون نيشابور، ري، گرگان، مرو، هرات و بلخ را با خاک يکسان کردند. گرچه يکي از شاهان خوارزمشاهي به نام سلطان جلال الدين مدت ده سال با مغولان پيکار کرد، ولي از اين جنگ و جدالها سودي نبرد و سرانجام به سال 628 هجري در کردستان کشته شد و اين سلسله منقرض گشت.

در سال 653 هجري هجوم ديگري از سوي مغولان، به دست هلاکو يکي از نوه هاي چنگيز آغاز شد؛ هلاکو نيز مانند اجداد خود به ويراني شهرها پرداخت و از طرفي به قيام دويست ساله ي اسماعيليان در قلعه الموت پايان داد.
بعد از آنکه مغولان شهرهاي آباد را ويران کردند، مجبور شدند براي بقا و ايجاد حکومت جديد چاره انديشي کنند و ممالک مفتوحه را سر و ساماني بدهند. آنها بزودي دريافتند که براي ادامه حکومت به عناصر و عوامل داخلي نيازمندند؛ از اين رو حکومت آنان که به سلسله ايلخاني معروف است با صدارت دانشمندان ايراني چون خواجه نصير الدين طوسي آغاز شد. وي در توسعه فرهنگ ايران در دوره ي ايلخاني نقش اساسي داشت.
به اين ترتيب تجديد فرهنگ ايران اسلامي آغاز شد و هلاکو در ايران ساکن و مؤسس سلسله ايلخاني شد و نسبت به توسعه ي علوم اظهار علاقه کرد. از جمله اقدامات او تأسيس رصدخانه اي در مراغه با کمک خواجه نصيرالدين طوسي بود.

بعد از هلاکو، حکومت به دست آباقا پسر هلاکو و بعد به اولجايتو، ارغون و غازان رسيد. در اين دوره روابط ايلخانيان با ممالک خارج روبه توسعه نهاد و بتدريج توسعه ي هنرها بويژه معماري وارد مرحله جديدي شد. ايجاد بناهاي چون سلطانيه، مسجد جامع ورامين، فرومد، مسجد ملک و پامنار کرمان و مقابري چون گنبد سرخ، گنبد علويان، برج علاء الدين ورامين نشان دهنده ي توسعه ي معماري در اين دوره است. با آغاز حکومت ابوسعيد انحطاط سلسله ي ايلخاني آغاز شد و حکومتهاي محلي مانند سربداران، جلايريان و مظفريان درنقاط مختلف ايران تأسيس گرديد.

معماري دوره ي ايلخاني با اندک تفاوتي ادامه ي معماري دوران قبل از خود يعني سلجوقيان است. استادکاران و معماران دوره ي ايلخاني نقشه ي چهار ايواني را براي ايجاد بناهايي چون مدارس، مساجد، کاروانسراها و... به کار بردند. نوع و شکل گنبدها به شيوه ي سلجوقي ادامه يافت. در اين دوره ايوانها مرتفع و کم عرض و ديوارهاي بنا، باريکتر شد. بيشتر بناهايي که در دوره ي ايلخاني ساخته شد و به دست معماران و هنرمندان محلي بود. گاهي نيز شاهان ايلخاني با صدور احکام و فرامين، خواستار ايجاد بناهاي مهم و باشکوه مي شدند (مانند غازانيه و سلطانيه). (1)

هنرمندان و معماران در جوامع کوچکتر با امکانات و شيوه هاي محلي در شرايط مختلف اقدام به ساختن ابنيه ي مذهبي و غيرمذهبي مي کردند. چون هر منطقه ذوق و سليقه بخصوصي در معماري داشت، سبکها و اسلوبهاي ويژه اي به وجود آمد که از آن ميان سبک معماري آذربايجان و يزد قابل توجه است. به طور کلي از نظر مصالح ساختماني و شکل، بين بناهايي که در شهرهاي آذربايجان ساخته شده شباهتي وجود دارد که در بناهاي نقاط ديگر ايران کمتر ديده مي شود. معماري اين دوره شاهد تحولات ويژه اي است. تزييناتي چون گچبري، کاشيکاري و آجرکاري، با مهارتي خاص زينت بخش بناها شدند. گچبري اين دوره بر دوره هاي متقدم و متأخر برتري کامل داشته است. محراب مسجد جامع اصفهان، مسجد اروميه، اشترجان و ديگر بناها نشان دهنده ي اوج رونق و شکوفاي اين هنر تزييني است.

آرامش نسبي دوره ي ايلخانيان ديري نپاييد؛ در 783 هجري، تيمور به ايران حمله کرد و بار ديگر قتل و غارت، شهرهاي آباد و پرجمعيت ايران را فراگرفت. تيمور در طو ل زندگي خود سرزمينهاي وسيعي را، از چين تا مصر و از دهلي تا استامبول و مسکو، پايمال اسب سپاهيان خود ساخت.

پس از درگذشت تيمور، شاهرخ در 807 هجري به حکومت رسيد و پس از وي به ترتيب الغ بيک، ابوسعيد و سلطان حسين ميرزا به حکومت رسيدند. در دوره ي شاهرخ مجدداً آرامش به ايران بازگشت و ابداع آثار هنري، مانند معماري بار ديگر شکوفا شد. در پايان عهد تيموري سلسله هاي جداگانه اي مانند آق قويونلو و قراقويونلو در ايران به وجود آمدند و هنوز پنجاه سال از ظهور تيمور نگذشته بود که ولايات ايران، بجز خراسان، از دست تيموريان خارج شد.

*** متن کامل را می توانید بعد از پرداخت آنلاین ، آنی دانلود نمائید، چون فقط تکه هایی از متن به صورت نمونه در این صفحه درج شده است ***